Sint Nicolaas kijkt niet op wondertje meer of minder

Wij kennen Sint Nicolaas vooral als de kindervriend die met een witte schimmel op de daken rijdt – een wonderlijk verhaal toch. Dit ‘wonder’ heeft echter niets te maken met de verering van Sint Nicolaas in vroeger tijden. Feit en fictie rond Sint Nicolaas lopen als een onontwarbare kluwen door elkaar heen. Zijn leven leest als een sprookje. Meer dan vijftig wonderen zou hij hebben verricht. In de Oosters-orthodoxe kerk wordt hij daarom ook wel ‘de wonderdoener’ genoemd.

Nicolaas leefde waarschijnlijk van ongeveer 270 tot ongeveer 342 na Christus, in de buurt van Myra, Klein Azië. Dat Sint Nicolaas een heilige werd, is sowieso bijzonder. De meeste heiligen uit zijn tijd kwamen vanwege christenvervolging door geweld om het leven en werden heilig verklaard dankzij hun martelaarschap. Over het overlijden van Nicolaas is weinig bekend, hij stierf in elk geval niet als martelaar. Maar indruk heeft hij gemaakt. Een eeuw na zijn dood worden de eerste verhalen over zijn leven opgetekend, in de loop der Middeleeuwen zullen er nog velen volgen.

Nicolaas als kind

Een bijzonder leven begint natuurlijk met een bijzondere geboorte. De ouders van Nicolaas zouden wel dertig jaar hebben gewacht totdat zij eindelijk een kind kregen. Een kind waar zó lang op is gewacht, moet wel bijzonder zijn: vergelijk maar met het bijbelverhaal van Sarah en Abraham die op hoge leeftijd Isaak krijgen. Dát Nicolaas een bijzonder kind is, blijkt dan al rap na zijn geboorte. Als hij in het badje wordt gedaan, staat hij als baby al op om God te danken. Als zuigeling weigert hij op de vastendagen de borst van zijn moeder. Allemaal verzinsels, want tijdens het leven van Nicolaas bestonden er nog helemaal geen vaste vastendagen.

Nicolaas wordt eveneens door een wonder al op jonge leeftijd bisschop van Myra. De oude bisschop is overleden, en de bisschoppen uit de omgeving zijn bijeengekomen om te beslissen wie de bisschop gaat opvolgen. Die nacht hoort de oudste (en wijste) bisschop een goddelijke stem die hem sommeert om de eerste die de volgende dag de kerk binnenkomt en die de naam Nicolaas draagt, tot bisschop te benoemen. En zo geschiedde.

Drie arme zusters

Eén van de bekendste verhalen rondom Sint Nicolaas is eigenlijk een daad van barmhartigheid. Drie arme zussen konden niet trouwen omdat hun vader geen geld had voor een bruidsschat. Er restte de vader niets anders dan zijn dochters als prostituée aan te bieden. Nicolaas kwam dit ter ore, en hij gooide ’s nachts stiekem een geldbuideltje in de schoenen van de zusters. Zo konden ze toch trouwen en een eervol leven leiden. Dit verhaal klinkt na in de huidige viering van Sinterklaas: de chocolademuntjes of de ronde kruidnootjes (die muntjes moeten voorstellen) worden door de knechten van de Sint in de schoen gedaan.

Nicolaas wordt na zijn dood al gauw vereerd en duikt ook na zijn dood regelmatig op in wonderen, waarbij hij vooral verschijnt aan zeelieden in nood. In de loop der eeuwen wordt hij de beschermheilige van zeelieden, vissers en vishandelaren, maar ook van kinderen, studenten, reizigers, herbergiers, kuipers en slagers (pekelvat); ongehuwde vrouwen, prostituées en bankiers (geldbuidels); gevangenen en soldaten, juristen (vanwege zijn gevoel voor rechtvaardigheid); molenaars, korenhandelaren en bakkers (het korenschip); van kaarsenmakers en brandweerlieden. En nog veel meer.