Herdenk de doden niet alleen

Dodenzondag is een oude benaming voor de laatste zondag van het kerkelijk jaar, de zondag voordat advent begint. In 1816 bepaalde koning Frederik Willem III van Pruisen dat deze zondag een “algemeen christelijk feest ter herinnering aan de overledenen” zou zijn. Vooral de doden die vielen in de strijd tegen Napoleon werden oorspronkelijk herdacht. De dodenzondag werd later de protestantse tegenhanger van de katholieke gedenkdagen van de gestorvenen. Maar zoals dat gaat bij protestanten: er kwam ook protest. Tegen de naam ‘dodenzondag’, tegen de aandacht voor de dood, tegen de datum… Het werd een gezellig rommeltje. Ik heb van alles meegemaakt: dodenherdenking op oudejaarsavond; eeuwigheidszondag rond 2 november; dodenzondag dan wel eeuwigheidszondag eind november; helemaal geen herdenking van doden.

In niet religieuze kring wordt vaak aangesloten bij de katholieke traditie. Er zijn lichtjesceremonies op of rond Allerzielen op begraafplaatsen overal in het land. Maar juist omdat de ceremonie vaak draait om kaarsen en lichtjes worden deze bijeenkomsten ook wel in de kersttijd georganiseerd. Wie wil kan van begin november tot eind december altijd wel ergens in Nederland terecht voor het gedenken van geliefden, familieleden en vrienden die ons voor gingen. Sinds de dood van mijn man herdenk ik het liefst daar waar mensen zijn die hem gekend hebben.

Herdenk in verbondenheid

Tijdens de lichtjesceremonie op de begraafplaats waar hij ligt, werd dat mooi verwoord door een mevrouw naast mij: “Ik voel mij zo eenzaam hier tussen die honderden mensen. Niemand weet voor wie ik hier ben. Niemand hier heeft mijn dochter gekend.” In de Geertekerk in Utrecht is er die gezamenlijke herinnering. In het collectieve geheugen zijn heel veel namen opgeslagen van mensen die het afgelopen jaar of eerder zijn overleden. Dat maakt de herdenking een groepsgebeuren met een terugblik en een blik om ons heen. Noem de zondag zoals je wilt, kies de datum die je wilt, maar herdenk in verbondenheid.