Mag ik een eindje met je meelopen?

De persoonlijke levensloop is het meest eigene van de mens. Lijf en leden en have en goed zijn uiteraard kostbare en kwetsbare bezittingen, maar de eigen biografie is een rijke voedingsbron voor mij, het intiemste bezit dat de mens als religieus wezen op zijn weg door het leven met zich meedraagt. In onze tijd worden veel mensen steeds meer op zichzelf teruggeworpen. Op alle gebieden – maatschappelijk, technologisch wetenschappelijk, sociaal, religieus – voltrekken zich in een snel tempo veranderingen waartoe de individuele mens zich dient te verhouden, of hij dat wil of niet. Het wordt steeds moeilijker in een steeds sneller veranderende wereld het eigen perspectief en de eigen identiteit te ontdekken en vooral vorm te geven. Dat heeft tot gevolg dat de behoefte om bewuster met de eigen levensloop om te gaan sterk is toegenomen. Voor mij als predikant en pastor geldt als een soort definitie van pastoraat: ‘Mag ik een eindje met je meelopen op jouw levensweg?’

Op de weg naar de zin van het leven,
antwoordt iedereen met zijn eigen levensloop – Gyorgy Konrad

De menselijke levensloop is een boeiend gegeven. Binnen de literatuur kent zij een eigen genre. Een rondgang in een boekwinkel levert heel wat biografische titels op: schrijvers, die boeken, brieven, terugblikken, gedachten hebben neergeschreven. Met name levensverhalen van mensen die zich in bijzondere of moeilijke situaties tot het leven hebben moeten verhouden, raken vaak een gevoelige snaar. De dagboeken van Anne Frank en Etty Hillesum zijn hier een voorbeeld van. Voor velen zijn zij een voorbeeld. Dit genre boeken kunnen het leven overzichtelijker maken en kunnen inzicht geven.

Vruchten plukken die groeien aan je levensboom

In het kader van bovenstaande interesse heb ik een opleiding tot biografisch counselor gevolgd. Deze opleiding heeft mij veel tools in handen gegeven om op een zinvolle manier mensen te kunnen begeleiden. Niet alleen het gesprek biedt mogelijkheden, maar ook kunstzinnige werkvormen als schilderen, boetseren, muziek. Je hebt niet altijd woorden nodig om mensen te begeleiden. Het op deze manier begeleiden van mensen inspireert mij, omdat ik dan te maken krijg met, wat ik noem, de ”echtheid” van de mensen. Er komt veel meer naar boven wanneer je je echt open stelt. Het past eveneens binnen een spiritueel kader. Het werken met de levensloop stelt zich nadrukkelijk open voor zingevingsvragen. Je raakt dan aan de innerlijke biografie.

Binnen de antroposofie, een andere inspiratiebron van mij, heeft deze vorm van biografisch werken speciale aandacht gekregen. Bernard Lievegoed is een bekende naam hierin. In de innerlijke biografie komen zaken als je levensopdracht (o.a. je idealen ) je eigen scholingsweg (ieder ontwikkelt zich op zijn eigen manier), maar ook begrippen als karma en reïncarnatie hebben een plaats. Karma zou je kunnen omschrijven als de wezenlijke lijn in het leven, je rode draad, je levenstaak, datgene wat we eigenlijk op deze wereld te doen hebben. Als je daarvan afwijkt, kun je gemakkelijk in de problemen komen. Reïncarnatie gaat over hoe nu verder als je sterft. Wie een ander mens op zijn levenspad mag begeleiden, leert de juiste vragen te stellen en kan zo het proces van de persoonlijk ontwikkeling in kaart brengen en stimuleren. Zo help je anderen vruchten te plukken die groeien aan de eigen levensboom.

Doperse trekjes

Het is dan ook niet verbazingwekkend dat het gewone dagelijkse leven voor mij een inspiratiebron is. Er zijn mensen geweest in mijn leven die mij er op gewezen hebben dat wij er dienen te zijn voor anderen. Zeker niet alleen voor onszelf. Op dertienjarige leeftijd ben ik gedoopt in de Remonstrantse Gemeente te Hoogeveen. In die tijd was daar ds. Jan Roelof Nienhuis predikant. Hij is van grote invloed geweest op mijn latere vorming. Op zijn initiatief kochten wij samen met wat interkerkelijke jongeren een oude bakfiets, maakten daar een stelling op en verkochten spullen van de wereldwinkel. Daar gingen we dan mee op de zaterdagmarkt staan. Dat heeft er uiteindelijk toe geleid dat ik lid ben van de Linker Wang, een platform voor mensen met belangstelling voor het grensvlak van geloof en progressieve, groene en duurzame politiek. Een werkgroep binnen GroenLinks. Hierbij heb het gevoel dat het hier echt over iets gaat, niet altijd maar dat bla, bla, bla.

Misschien is dat wel een dopers trekje in mij, het manende, maar ja, als je dan ook predikant van de verenigde christelijke gemeente te Dokkum en de Doopsgezinde gemeente te Ternaard bent geweest, dan is dat misschien niet ook zo verwonderlijk. Als Drent zou je met de vader van Bartje kunnen zeggen: ‘Doe als ie zeg’n, dan lieg ie niet!’ Andere bronnen zijn de dichteres Fum van den Ham en de geschriften van de vrijzinnig hervormde predikant Dick Werner (overleden 2003). Zonder een spoor van dogmatisme denkt Werner over het heilige en de Heilige, die echter niet nader aan te duiden is. Dan ontvouwen zich verrassende vergezichten. Zijn teksten zijn ingedeeld in rubrieken: de betekenis van het leven; de functie van de fantasie; vertellen over het leven; de ernst in het leven; gedenken (christelijke feestdagen). Verrassende vergezichten bieden stof voor gespreksgroepen en persoonlijke overdenking.

Zoeken om woorden heen

Een gedicht van Werner, dat ik wel eens in diensten gebruik als inleiding:

Zoeken om woorden heen
Het lijkt wel of ik door moet zoeken
omdat ik het nog steeds niet vind:
het doel, waarvoor ik leef;
de zin van mijn bestaan,
en God

Geen enkel woord past bij het beeld
dat ik uit nood verworven heb,
want als ik dan naar woorden zoek,
heb ik er geen.

De zin, het doel en God
staan in geen woordenboek;
ik zoek om woorden heen
ik zoek en zoek
totdat ik eind’lijk vind
dat in het zoeken zelf
de zinvolheid begint
van wat er is en wat ik meen,
dat er zou kunnen zijn.

Ik zoek om woorden heen
en denk nog steeds,
dat het ons soms gegeven is
de zin en ook het doel te zien
als wonder en belevenis.

Een jihad van liefde

Een andere bron is onlangs verschenen. Het is een tekst van de moslim Mohamed El Bachiri. Hij verloor zijn vrouw bij de aanslag op de metro in Brussel op 22 maart 2016. In zijn boekje “Een jihad van liefde” vertelt hij wat liefde voor hem inhoudt. Deze tekst kan, wat mij betreft, zo in de bijbel worden opgenomen.

Liefde

Liefde, dat wat mij drijft, me laat leven en overleven.
Liefde, de basis, de sokkel waarop ieder geloof moet rusten.
Liefde, de bron waar iedere mens uit moet kunnen putten.
Liefde, het begin van elke bloei.
Liefde, het schuiloord voor wie in zijn tranen verstikt.
Liefde, de omhelzing voor een onbekende ziel.

Liefde kan niet leiden tot haat, want vreugde leidt nooit tot pijn.
Liefde kent alleen genade en vergeving.
Liefde oordeelt niet, liefde is onschuldig.
Liefde kun je uitdrukken en voelen.
Liefde is niets dan delen en aanvaarden.
Liefde kan intiem zijn en toch overal.

Als jij Liefde bent, heb ik dezelfde godsdienst.
Het hart van ieder mens is groot genoeg om heel de mensheid te omvatten.
We hoeven het alleen maar open te stellen, zonder vrees.
Onze jongeren moeten vanaf hun vroegste jeugd opgroeien in liefde.
Zonder liefde kan een kind niet openbloeien.
Als een kind niet openbloeit, kan het later geen liefde geven.
Een leven zonder liefde is een wereld zonder zon.
Ik heb liefde nodig als de lucht die ik adem.
Als het water dat ik drink.

Niet namens mijzelf spreken

Predikant zijn bij de Remonstranten is vaak een feest. Geen spiritualiteit en geloof zonder feest. Vieren schept ruimte. Vieren relativeert. Feest tilt het loodzware op. Feest is ook kleding. Daarom een witte toga met stola’s in de kleuren van het kerkelijk jaar. Ik heb het nodig om in de dienst letterlijk en figuurlijk een andere jas aan te trekken. Ik wil niet namens mijzelf spreken. Geen zwarte met een witte bef, want ik dien op zondagmorgen niet de wetenschap, maar draag de liturgie. Ik haal dan ook veel inspiratie uit de diensten. Bovendien vind ik voorgaan in kerkdiensten erg fijn. Er mag wat mij betreft ook meer gelachen worden in de kerk. Wie het feest verwaarloost, verwaarloost de levenszin of is haar kwijt geraakt.

Nog een laatste motto uit mijn inspiratie-keuken:

Wie van het leven iets begrijpen wil,
staat spoedig bij een overeenkomst stil;
het echte onderscheid ligt uiteraard
niet daar, maar juist in het verschil.