Misschien heeft ze gewoon een beetje liefde nodig

Dat de dood van George Floyd wereldwijd zoveel mensen in beweging brengt, is het enige positieve wat uit deze intrieste gebeurtenis voortkomt. De focus wordt gevestigd op hoezeer racisme onderdeel is van veel westerse culturen. Op hoe racisme zozeer is ingebakken in ons doen en laten, dat veel witte mensen het niet of nauwelijks in de gaten hebben.
Maar klopt die aanname wel? Is er binnen een vrij en verdraagzaam christendom ook sprake van racisme?

Workshop ‘wat is racisme?’

Ooit deed ik een workshop waarbij de gespreksleider acht aankomende predikanten wilde laten ervaren wat racisme is. Dat kan natuurlijk niet zomaar, maar hij hielp ons zoeken naar een ervaring die er enigszins bij in de buurt zou komen. Hij vroeg ons om ons een situatie in de herinnering op te roepen waarin je het gevoel had gehad dat je niet ‘bij de groep’ hoorde. Dat je anders was, als anders werd bekeken.
Mijn homoseksuele collega hoefde niet diep te graven om een dergelijke herinnering omhoog te halen. Voor mijzelf als witte, westerse, hoogopgeleide vrouw was het al lastiger. Maar aangezien ik toendertijd nog bij de Nederlandse hervormde kerk was waar in verschillende gemeenten vrouwen niet welkom zijn op de kansel, herkende ik het gevoel wel.

Voor de andere zes aankomende witte mannelijke dominees in de workshop was het nog moeilijker. Hoe kun je je ook maar enigszins indenken wat racisme is, het meevoelen, als je zelf de ervaring van ‘niet bij de groep horen’, niet eens kent? Eén van mijn collega’s kwam toen met de herinnering dat hij eens op vakantie naar een tropisch eiland was geweest. Op het moment dat hij de vliegtuigtrap af was gestapt, werd hem een bloemenslinger omgehangen. Dat vond hij niet prettig, hij was ineens ‘de toerist’. Hij was de buitenstaander, hij werd niet gezien als wie hij was. Zo kwam het begrip van wat racisme inhoudt, langzaam dichterbij.

Racisme herkennen en erkennen dat het een groot en ingebakken probleem is, ook in onze cultuur in Nederland – dat is een grote uitdaging. Het zit ‘m vaak in kleine dingen die niet eens verkeerd zijn bedoeld.

Een voorbeeld uit de praktijk
Na de geboorte van onze oudste hadden wij een Marokkaanse kraamverzorgster. Ik vond haar kundig en kon prima met haar opschieten. Ze was moslim, en ook over ons geloof hadden we mooie gesprekken. En ze kon heerlijk eten koken.

Deze manier van vertellen klinkt enerzijds heel acceptabel, maar je zou het ook racistisch kunnen noemen. Want waarom moet ik er in de eerste zin al bij zeggen dat onze kraamverzorgster Marokkaanse was? Wat doet dat ertoe? Impliceert het dat ik verwonderd was over haar kundigheid, dat ik dat misschien niet had verwacht? Of dat ik het logisch vind dat ze als Marokkaanse heerlijk eten kon koken?
Het woord ‘Marokkaanse’ in de eerste zin zet het verdere verhaal meteen in een bepaald licht. Of ik dat nu bewust had bedoeld of niet, de verwoording verleidt de lezer om vanuit een bepaalde invalshoek verder te lezen. Als ik het woord ‘Marokkaanse’ vervangen had door ‘prima’, was het hele verhaal over haar als mens gegaan. Nu gaat het over haar, gevangen in het beeld van een Marokkaanse vrouw, over iemand die niet vanzelfsprekend ‘bij de groep’ hoort.
Mocht ik nog weer eens over Rahma, want zo heette ze, vertellen dan vertel ik wat ik van haar als mens heb geleerd. Soms moest onze pasgeboren dochter veel huilen. Ik als onzekere kraamvrouw vroeg me dan af wat ik nog meer voor haar kon doen dan voeden, een schone luier geven of checken dat er geen wesp in haar kamer rondvloog. Rahma zei dan tegen me: “Misschien heeft ze gewoon een beetje liefde nodig”. Een wijze levensles die in veel meer situaties van waarde is gebleken. Voor onze dochter werkte het in elk geval elke keer weer.

Subtiel?

Heel subtiel kan racisme zijn verpakt.

De dood van Floyd laat zien wat een verstrekkende gevolgen het kan hebben, wanneer we elkaar niet als mens recht doen maar over een ander praten en denken vanuit een gestold beeld dat gestoeld is op ras. Of vanuit een beeld dat voortkomt uit een eigen mening over gender, leeftijd, geloofsovertuiging of levensgeschiedenis.

Elkaar recht doen als mens, elkaar open in de ogen kijken zoals we zijn met al onze mooie en minder mooie kanten – dat is misschien wel het moeilijkste wat er is.

Misschien hebben we er gewoon een beetje liefde bij nodig.

Uw reacties kunt u door op deze link te klikken insturen.
U kunt bij uw reactie aangeven of u deze wel of niet op de website wilt laten plaatsen.