Is de onrechtvaardige rentmeester nu gewoon slim of een bedrieger? #gelijkenissen

Gelijkenissen zijn de schatkamer van religieuze tradities. Vind ik. Zo leg ik het graag uit. Vooral voor de opvoeding zijn gelijkenissen geschikt. Je stimuleert hiermee de verbeelding. Het koninkrijk is als… dus je weet al dat er iets wordt vertelt dat niet (al te) letterlijk genomen kan worden.

Al zit er voor opvoeders en kinderen al snel een addertje onder het gras: gelijkenissen lijken soms behoorlijk moralistisch. Zeker bij barmhartige Samaritaan, en al helemaal bij de tien maagden  – daar staat al vast wie de winnaars en de verliezers zijn; hoef je zelf niet meer na te denken. Nou ja, misschien zet dat ‘wijs’ en ‘dwaas’ ons ook op het verkeerde been… lees het boek van Koen Holtzapffel maar.

Onbegrijpelijke gelijkenis

Maar er zíjn van die gelijkenissen waarvan ik hun geschiktheid voor onervaren of jeugdige lezers ernstig betwijfel. Die horen steevast niet bij de favoriete bijbelteksten. Neem die van de onrechtvaardige rentmeester uit Lucas 16. In het kort:

Een rijke man had een dienaar die zijn zaken regelde. Maar de mensen klaagden en zeiden dat die dienaar slecht omging met het bezit van de rijke man. ‘Ik hoor van iedereen dat jij oneerlijk bent. Daarom kun je niet langer mijn dienaar zijn. Lever alle rekeningen bij mij in.’ , en de rijke ontsloeg hem. De dienaar dacht: Ik word ontslagen! Wat moet ik doen? Werken op het land kan ik niet. En ik schaam me ervoor om een bedelaar te worden. Ik weet het al! Ik zorg ervoor dat ik vrienden krijg. Die kunnen dan voor me zorgen als ik geen werk meer heb. En hij riep iedereen bij zich die schulden had bij die rijke man, zijn heer. ‘Hoe groot is je schuld?’  ‘Honderd vaten olijfolie.’  ‘Hier is je schuldbewijs. Vervals maar, maak er snel vijftig van.’ En zo ging hij door.

 Tot zover niks bijzonders, schering en inslag zou je denken. Maar dan.

‘Goed gedaan!’ zei de rijke man.  ‘Je hebt je probleem slim opgelost.’ En Jezus zei: ‘De mensen die bij deze wereld horen, gaan slim met anderen om. Veel slimmer dan de mensen die bij het licht horen. … ‘Als je te vertrouwen bent met kleine dingen, dan ben je ook te vertrouwen met grote dingen. En als je oneerlijk bent over kleine dingen, dan ben je ook oneerlijk over grote dingen.’

Ga er maar aan staan

Tja Jezus, wat moeten we hier toch mee? Kun je dat niet wat beter uitleggen? Daar is het een gelijkenis voor: ga er maar aan staan, zoek het maar uit. Het leuke van een gelijkenis is dat je elke rol hierin kan aannemen, en dan verandert direct wat je ziet. In welke spiegel kijken we hier?

Geld is een goede dienaar maar een slechte meester, zo las ik ergens. Geld bepaalt ons dagelijks leven. Zeker als je het hebt, maar meer nog denk ik als je er tekort aan hebt. Dan zitten die centen niet in je portemonnee maar in je hoofd. Onttrek je daar maar eens aan. Voor je het weet zuigt de geldeconomie je helemaal naar binnen. De mammon der ongerechtigheid heet het verderop in de bijbel. Eigenlijk vond ik dat altijd overdreven – tot aan de kredietcrisis. Nu weet iedereen: er is iets mis met geld. Hier ben je in ieder geval niet snel over uitgepraat. Slim, of een bedrieger? Betrouwbaar, of juist niet? Wat is vertrouwen eigenlijk, en betrouwbaarheid? En wat is bezit eigenlijk, iets om te vermeerderen of iets om te verdelen?