Als een vogel

Geest, heilige Geest, Geest van God – die is als adem, wind, vuur… Beweeglijk in ieder geval. Misschien is de Geest daarom ook als een vogel. Vogels: wezens die kunnen vliegen, die zich bewegen tussen hemel en aarde, hemel en aarde met elkaar verbinden. Ze hebben iets geheimzinnigs. En wat een verlangen kunnen ze bij ons mensen oproepen. Verlangen naar lichtheid, vrijheid, het onbekende!

Al meteen aan het begin van de bijbel zweeft de geest van God boven de wateren, terwijl de aarde nog woest en leeg is. Dat zweven doet direct aan een vogel denken: ‘Een vogel, ze broedt op de waterbaren,
zweeft boven de chaos, tijdloos, leeg en woest.’ En de dichter gaat in het lied nog een stapje verder: de vogel wordt de ‘moeder van de schepping’: ‘Zij zucht en ze zingt, moeder van de schepping, brengt ter wereld wat het Woord ten leven roept.’

Duif

In de christelijke traditie is de duif bij uitstek de vogel die de Geest symboliseert. In de bijbel komt dat vooral naar voren in het verhaal over de doop van Jezus, dat in alle vier de evangeliën verteld wordt. Jezus wordt ondergedompeld in de rivier, dan daalt de Geest als een duif uit de hemel op hem neer: teken van verbinding tussen God en de mens Jezus die vervuld raakt van de Geest, die God op aarde brengt, een nieuw begin maakt.

Maar dit verhaal herinnert ook aan verhalen uit het oude testament waarin, net als bij de doop, mensen weer omhoogkomen uit het water en er een nieuw begin gemaakt wordt.
Zo staat in het verhaal van de zondvloed, de aarde onder water. Dan is het de duif die uitvliegt vanuit de ark van Noach, en de bode is van het nieuwe begin. Zij komt terug met een olijftakje in haar snavel: er is weer toekomst, weer hoop op leven. Als ze na de derde keer uitvliegen niet meer terugkomt, weet Noach het zeker: er is weer nieuw leven op aarde mogelijk.

Ook in het verhaal van de profeet Jona (zijn naam betekent ‘duif’) gaat het om het ondergaan in het water en een nieuw begin. (En misschien valt er toch ook een verbinding te leggen met de duif die in het boek Hooglied verschijnt als beeld van de liefde. In de joodse traditie is de duif het symbool van de liefde tussen God en zijn volk.)

Gans

Dominee George McLeod, de stichter van de Schotse Iona-community, koos een andere vogel als beeld van de Geest: de wilde gans. Een vogel die sterker is dan de duif en beter opgewassen is tegen de weersomstandigheden op de Schotse eilanden. Ganzen komen en gaan, zoals ook de Geest waait waarheen ze wil. Ze zijn niet te kooien.

‘Zij klapwiekt en vliegt, rust waar het haar goeddunkt.
Licht is zij; nabij, dan weer hoog in de lucht.’ (…)
‘Zij zet ons op weg, schenkt haar goede gaven,
niet te kooien, klein te krijgen, onverveerd.’

Stuwkracht

Stuwkracht is die Geest, die onvermoede krachten aan het licht brengt. Als je je door haar laat meenemen, kom je op onverwachte plekken. En het mooie is dat het geen eenzame onderneming hoeft te zijn. Ganzen vliegen altijd samen; de sterkere vliegen voorop en afwisselend op kop. Ook maken ze gebruik van de opwaartse kracht van elkaars vleugelslag. De Geest als een hele school ganzen die elkaar meenemen.

‘Kom, heilige Geest, stuwkracht, God ten diepste,
liefdesgave, hartenkreet en laatste zucht.
De sleutel ben jij, open ons de Schriften:
waai, waai, nieuwe wind, waai schoon, wek levenslust.’

Cursief gezette teksten komen uit het lied ‘Een vogel, ze broedt op de waterbaren’, vertaald door Andries Govaart. De oorspronkelijke Engelse tekst is van John Bell en Graham Maule, leden van de Iona community. In het Liedboek staat een vertaling van Joke Ribbers , ‘Zij zit als een vogel’ (lied 701).