Eerst begrijpen, dan begrepen worden #Verrassend verbonden

‘Verrassend verbonden’, zo luidt het motto voor de Beraadsdag op 12 maart. In de aankondiging van die dag lezen we: ‘ Wij weigeren te geloven dat we in de samenleving meer en vaker tegenover elkaar staan. We vinden juist dat we verrassend vaak verbonden zijn met anderen.’ Dat klinkt toch heel anders dan ‘Over polarisatie en het vergeten wij’, de ondertitel van de Remonstrantse Bezinningsbrief van een jaar geleden. In die woorden klinkt toch vooral de zorg door over wat ons in onze samenleving van elkaar dreigt te scheiden.

Weg van de uitersten in het debat

Over die polarisatie en wat daaraan te doen gaat het in het boek De verdeelde Nederlanden van Sjoerd Beugelsdijk, een van de gastsprekers op de Beraadsdag. Het boek heeft als ondertitel Hoe een perfecte storm een klein land dreigt te splijten (en wat we daaraan kunnen doen). Daarmee geeft Beugelsdijk al in de titel aan dat er echt wel iets aan de hand is. Die verdeeldheid in de Nederlanden heeft te maken met allerlei ontwikkelingen in onze samenleving en in de grote wereld om ons heen. Samen zorgen die ontwikkelingen voor een ‘perfecte storm’. Juist doordat ze elkaar versterken kan het er heftig aan toe gaan in het debat en kunnen groepen tegenover elkaar komen te staan.

Om de storm te beteugelen is het nodig om al die ontwikkelingen serieus te nemen en de manier waarop ze samenhangen te onderkennen. Beugelsdijk zet dat allemaal helder uiteen en sluit zijn boek af met aanbevelingen hoe de polarisatie te stoppen. Dat is hoopgevend. Die hoop vindt daarnaast ook grond in zijn betoog dat de overgrote meerderheid van de Nederlanders in allerlei opzichten een positie inneemt die wegblijft van de uitersten in het debat.

Het grote ‘wij’

Ik kom terug op dat ‘vergeten wij’. Ik blijf het een pakkende slogan vinden, maar plaats er wel een kanttekening bij. Is iedereen niet juist druk op zoek naar een ‘wij’? Van ‘vergeten’ lijkt geen sprake, maar de vraag is wel wat we bedoelen met dat ‘wij’. Groepen die op zoek zijn naar emancipatie of die ervaren dat ze niet voldoende worden gezien door de samenleving, kunnen gaan denken in termen van ‘wij’ en ‘zij’. Het ‘eigen wij’ zorgt voor veiligheid en vertrouwdheid, maar dreigt soms anderen uit te sluiten. Dan ligt polarisatie op de loer. Het ‘grote wij’ kan dan in verdrukking komen, betoogt ook Beugelsdijk. Dat ‘grote wij’, dat is kennelijk het ‘wij’ dat dan dreigt te worden vergeten.

Beugelsdijk doet allerlei aanbevelingen om de storm te doen luwen. Voor sommige geldt dat de eerste stappen al zijn gezet, voor andere dat die stappen goed mogelijk lijken. Het vraagt wel politieke keuzen die soms nogal haaks staan op het beleid van de afgelopen jaren.

Moed om elkaar echt te zien

Ondanks al deze behartenswaardige aanbevelingen, kreeg ik toch het gevoel dat ik iets miste. Soms zijn er situaties waarin je bijna als vanzelf in een tegenstelde positie ten opzichte van een ander of een andere groep terechtkomt. Dat klinkt ook op verschillende plaatsen door in het boek van Beugelsdijk. Mij bekroop daardoor het gevoel dat er naast de aanbevelingen die Beugelsdijk doet, nog iets anders nodig is. Dat betreft de wil, de moed en de vaardigheden om elkaar echt te zien en te leren begrijpen. ‘Eerst begrijpen, en dan begrepen worden’, las ik bij een managementgoeroe.

De apostel Paulus zou het ermee eens zijn. Maar gemakkelijk is dat niet. Het vraagt geduld. Het kan onveilig voelen, zeker als je daartoe buiten de eigen ‘comfortzone’ moet treden. Dat geldt voor ons allemaal. Mogelijk kunnen initiatieven om te oefenen in wederzijds begrip er aan bijdragen dit gemakkelijker te maken. En waarschijnlijk zijn er ook daarvan al allerlei voorbeelden.

Bruggen bouwen

Een voorbeeld van zo’n initiatief is het team ‘Bruggen Bouwen’ in Leeuwarden, een groep mensen met verschillende achtergronden op het gebied van kleur, religie, opvoeding en overtuigingen. Het team wil mensen vanuit verschillende religies en culturen verbinden. Na hun eigen scholing zal het team de wijken intrekken om daar als bruggen bouwers aan de slag te gaan, vooral rond het thema discriminatie. Er zullen ongetwijfeld veel meer initiatieven bestaan die op een of andere manier plekken willen creëren waar kan worden geoefend in wederzijds begrip. Plekken waar het gemakkelijker is om te ervaren hoe verrassend we met elkaar zijn verbonden. Misschien kunnen ook wij als remonstranten daar samen met anderen aan bouwen.