Een nieuwe mantel der liefde

In het PAX-materiaal voor de Vredesweek (16-24 september) dat bedoeld is voor vieringen en diensten, staat dit keer het beeld van de mantel centraal, vooral de mantel der liefde. Dat kwam in eerste instantie wat vreemd op me over. De organisatoren van de Vredesweek hebben ervoor gekozen om dit jaar de schijnwerper op de situatie in Nederland te richten, met het thema ‘Onvrede. En nu?’ Het lijkt alsof we in Nederland alles prima in orde hebben, maar klopt dat wel? Er is een behoorlijk gebrek aan vertrouwen in de overheid, de politiek. De kloof tussen arm en rijk wordt groter, de onderlinge verdeeldheid op andere gebieden ook. Conflicten en geweld lijken makkelijker te ontvlammen. Werkt onze democratie nog naar behoren, kun je je ook afvragen. Hoeveel scheuren zitten er in het weefsel van onze samenleving? En dan kom je met het beeld van de mantel der liefde aan?

Ik moet daarbij denken aan een dikke donzige deken waar je alle onvrede onder smoort; een saus van mooie, idealistische sussende woorden waar je alle geluiden van onrecht, woede, protest, kwaad mee bedekt. Zou dat helpen? Niet als je niet eerst goed luistert, als je die onvrede en woede niet serieus neemt, als die niet geuit mag worden, er niet mag zijn – was mijn eerste gedachte.

Stoom afblazen maakt bozer

Maar toen moest ik denken aan een onderzoek van psycholoog Michael Kahn dat filosoof Peter Henk Steenhuis laatst aanhaalde in Trouw: “Kahn deed zich in het kader van een zogenaamd medisch experi-ment voor als verpleegkundige. Tijdens metingen van de bloeddruk beledigde hij de moeder van de deelnemende studenten. Ze werden kwaad, hun bloeddruk schoot omhoog, wat mooi paste bij het onderzoek. Een deel van de studenten kreeg de gelegenheid hun irritatie te uiten bij de leidinggevende van de jonge onderzoeker. Aan de controlegroep werd deze mogelijkheid niet geboden.

Tot verbijstering van Kahn bleek de groep die zijn woede had mogen uiten, veel kwader op Kahn dan de studenten die deze gelegenheid niet hadden gekregen. Ook de bloeddruk van de studenten daalde niet nadat ze lucht aan hun woede hadden mogen geven; de toch al hoge bloeddruk piekte nog verder.” Stoom afblazen, mensen stimuleren om hun woede te uiten, kan dus tegendraads werken. Maar woede die steeds weer ontstaat, opkroppen, helpt ook niet. Net als onvrede en ongenoegen negeren ook niet helpt.

Mantel beeld van mildheid

Ongemakkelijke waarheden onder ogen zien, confrontaties durven aangaan – zonder dat gaat het niet.
Om het niet uit te hand te laten lopen en het weefsel van samenleven niet definitief te laten scheuren, is die ‘mantel der liefde’ misschien toch zo gek nog niet. Als een weefsel dat ons allemaal omspant en omhult. Bijna zoals de mantel van Maria, waar je op oude schilderijen en bij sommige oude Mariabeelden een mensenmassa onder ziet schuilen. In liederen en in de bijbel wordt ook over God gesproken als een mantel, die ons omgeeft.

Ik vind het ook een goed beeld voor een geloofsgemeenschap, die als een mantel is. Die een mantel probeert te vormen: voor elkaar, maar ook verder reikend – voor mensen in de buurt, in de stad… Een beeld dat appelleert aan onze afhankelijkheid van elkaar – dat we elkaar simpelweg nodig hebben, aan het belang van met elkaar verbonden blijven, omdat we anders ten onder gaan in alle crises (al staat sommigen het water al lang aan de lippen of erger, en willen anderen dat niet zien). Maar ook omdat als we dat opgeven, we een groot deel van onze menselijkheid opgeven. De mantel ook als beeld van het belang van mildheid, van kunnen vergeven.

Scheuren horen erbij

Tom Mikkers spreekt in de Vredesweekbrochure over het belang van een nieuwe mantel der liefde: eentje die niet te idealistisch is, eentje waaraan je kunt zien dat hij gedragen is (dus niet ‘nieuw’ als ‘net uit de winkel’), waarin scheuren niet onzichtbaar gemaakt zijn. Misschien is voor zo’n nieuwe mantel der liefde de kunst van het herstellen wel essentieel. In het kielzog van de aandacht voor duurzaamheid is ‘visible mending’ populair geworden: het repareren van kleding met oude technieken (mooie ‘stoppen’ zoals meisjes vroeger op school moesten leren), maar met contrasterende kleuren, zodat je de reparaties juist goed ziet.

De scheuren horen erbij, zijn deel van de geschiedenis, en de reparatie heeft het kledingstuk misschien nog wel mooier gemaakt… Dat zou ook voor zo’n mantel der liefde kunnen gelden: je dankt die mantel niet af, maar je repareert de scheuren en gaten, met kleur en creativiteit, zodat ze zichtbaar blijven en de mantel nog lang mee kan.