Moeder en zoon: Ja, ik mis het, mijn dubbele paspoort

Remonstrants predikante Christiane Berkvens – Stevelinck is ernstig ziek. Regelmatig beschouwen zij en haar zoon Jan Berkvens, internationaal educatie-specialist, via blogs de wereld.

Lieve Jan,

Met enige verbazing keek ik naar het Tweede Kamerdebat bij het aantreden van het nieuwe kabinet. Wat een eigenaardige vertoning rond dubbele paspoorten! In een geglobaliseerde wereld lijkt de woede van sommige volksvertegenwoordigers (ministers met dubbele paspoorten? weg ermee!) op de houding van Catalanen, brexiteers en andere separatisten. Tegen de boze buitenwereld trekt men zich terug in eigen regio, straks op eigen erf. Toen ik naar Nederland kwam, gewapend met mijn Belgische paspoort, werd ik geacht mij maandelijks bij het politiebureau aan te melden. Daar kreeg ik een stempel mee waarop stond: verblijft bij echtgenoot in Nederland of iets van dien aard. Gezien worden als aanhangsel van je man is niet echt goed voor je ego, maar vooruit, zo waren toen de regels.

Na verloop van tijd raadde de universiteit Leiden, mijn werkgever, mij aan om de Nederlandse nationaliteit aan te vragen. Ik hoefde geen stempel meer te halen en het was gemakkelijker voor de fiscus. Zo gezegd, zo gedaan. Niemand repte over het aantal paspoorten waarover ik beschikte. Na een aantal jaren kwam er in België een regering aan het bewind die daar wél problemen mee had. En toen moest ik kiezen en sneuvelde mijn Belgische paspoort. Ik koos uiteindelijk voor de Nederlandse nationaliteit. Zeer tegen mijn zin in want ik voel me zo Belgisch als maar kan. Preciezer: een Brusselaarster, maar zonder separatistische ambitie. Later werd de mogelijkheid van twee paspoorten weer hersteld, maar het was te laat. Het verdriet van België.

Kafkaiaanse trekken
Luisterend naar het Kamerdebat van gisteren overviel me een onwezenlijk gevoel. Het gehanteerde argument tegen dubbele paspoorten vertoont kafkaiaanse trekken: ministers (en dat blijken gewone mensen te zijn) kunnen in een loyaliteitsconflict terecht komen tussen twee landsbelangen of onder druk komen staan door de rechtsmacht van een ander land. Tussen Noorwegen, Kroatië, België en Nederland? Pfuitt! Het gaat niet goed met Europa! Afgezien daarvan zijn er landen waar je onmogelijk je paspoort terug kunt geven. Zoiets als eenmaal katholiek, altijd katholiek. Je kunt je tenslotte niet laten ont-dopen.

Men kan er verschillend over denken maar ik bespeur bij de hele kwestie een veel diepere laag. De tijd van etiketteren van mensen is voorbij. Goed voorbij. De Canadese filosoof Charles Taylor verkondigde het al jaren, de Franse filosofen Frédéric Lenoir en Marc-Alain Ouaknin ook: de kloof tussen ‘gelovigen’ en ‘niet gelovigen’ blijkt een denkbeeldig ordeningsprincipe te zijn geworden. Net als die paspoorten. Het wordt nog steeds gehanteerd maar het beantwoordt niet meer aan de innerlijke vrijheid van mensen die zelf wel bepalen wie ze zijn, waar ze toebehoren, waarmee ze zich spiritueel voeden, en hoe ze zich zelf beschouwen, als wereldburgers en/of als lokale activisten.

Onverbeterlijke optimiste
We moeten veel ruimer leren denken dan de oude, traditionele en vertrouwde kaders, de oude patronen afbreken (met behoud van het goede) en óók in onze geloofsgemeenschap, nieuwe paden durven inslaan. Of ben ik nu een onverbeterlijke idealiste?

Ik houd van je,

Christiane

Lieve Christiane,

Ja, je bent een onverbeterlijke idealiste. En gelukkig maar, want die zijn hard nodig! Soms denk ik dat we met elkaar veel te gemakkelijk onze schouders ophalen en dat we ons nauwelijks meer hard willen maken voor idealen die steeds opnieuw vertrapt worden door een in feite kleine maar prominent aanwezige groep mensen. Onder het mom ‘het is goed dat we zien wat ze denken’ pleiten we onszelf vrij van de noodzaak er tegenop te komen. Dat doe jij wel, van je kansel waar je toch elke zondag weer fysiek tegenop probeerde te komen. Zo. Dat als een oproep voor ons allemaal: spreek je uit, in je familie, onder vrienden, op het werk en op straat. Kom op tegen al die hopeloze populistische uitspraken. Opnieuw en opnieuw.

Overigens wel weer geestig, die uitspraak van Baudet dat we (‘Nederlanders’) eigenlijk alleenheersers zouden moeten zijn. Betekent dat dan ook dat iedereen een Nederlands paspoort krijgt? Daar zal Wilders blij van worden! Ik krijg half remonstrants Nederland inclusief een deel van de redactie van de webpagina wel weer over mij heen als ik de vergelijking met de jaren ’30 van de vorige eeuw maak, maar dat is dus precies wat ik bedoel: politiek fatsoen is in dezen nou net NIET je mond houden, maar je uitspreken. #ikniet.

België forever
Jouw Belgische achtergrond… Die gaat diep! Ook in broer Peter en in mij. Ik herinner mij nog goed hoe je tot diep in onze jeugd elke dag voor een persoon extra kookte, want gastvrijheid is dat je mensen aan tafel uitnodigt als ze rond etenstijd toevallig bij je langskomen. Tijdens mijn abonnement op de ‘Hello Fresh’ – box keek ik dank zij jou ook regelmatig met een opgetrokken wenkbrauw naar de kleine porties: wat nou als er iemand langskomt?! Maar er kwam en komt natuurlijk nooit iemand rond etenstijd. In die zin zou je willen dat iedereen een Belgisch paspoort erbij krijgt, als een soort free card naar gezellig gezamenlijk eten.

Als protestantse kerk doen we dat ook, dat gezamenlijk eten, een keer of vier per jaar. Het avondmaal. Daar mag ook wel wat Belgisch bij! Voortkomend uit het aanvaarden van het christelijk verbond en teken zowel je zonde als je genade (ja ja, ik studeer hard). Is het misschien een idee om die verbondenheid wat Belgischer en dus Bourgondischer te vieren! Dat doen de Joden na de dienst tijdens de Sabbat toch een stuk gezelliger. En ook de islamieten weten wat eten is, aan het einde van een dag van de Ramadan. Zonder wijn, dat is dan wel weer jammer, bij zulk lekker eten. Nee, laten we vooral achter Wilders en Baudet aanlopen: om 6 uur aardappels met een gehaktbal. Elke dag! Let’s rule the world.

Aan de stroopwafel
Het is aan ons om ludiek te laten zien dat vriendelijkheid en waardering voor elkaar de oplossing kan zijn. Met als symbool: de stroopwafel! Ik ben al begonnen: op het Afghaanse ministerie van de week was het delen van stroopwafels de ijsbreker voor een vastgelopen onderhandeling over het onderwijshervormingsproces. Doe mee: Overal waar je een verschil wilt maken door vriendelijkheid komen de stroopwafels op tafel. #aandestroopwafel

We zijn vast de eerste kerk die het avondmaal met stroopwafels zal vieren.

Veel liefs,

Jan