Een dierbare verliezen is als verhuizen: je omgeving verandert en zal nooit meer hetzelfde zijn

Een dierbare verliezen, iemand die je heel na staat, op een bepaalde manier heeft het wel wat weg van verhuizen. In beide gevallen moet je wennen aan een nieuwe situatie, en moet je je verhouden tot een omgeving die is veranderd en nooit meer hetzelfde zal zijn. Ook is er in beide gevallen een vóór en een na. Een nieuwe fase in je leven is aangebroken. Je rouwt om wat goed was en dierbaar, en tegelijk gaat je leven verder en is het aan jou om daar weer iets van te maken. Laten we de metafoor van de verhuizing nog eens doortrekken. Het leegruimen van de kasten heeft alles te maken met het verwerken van het verlies van bijvoorbeeld een partner. Hoe gaat dat bij een verhuizing?

Plank voor plank haal je uit een kast wat er in ligt, en dan begint het. Wat een klusje van een half uur leek, blijkt uren in beslag te nemen. Want het was een kast waar je niet zo vaak in keek. Een kast waar van alles ligt wat je al jaren niet meer hebt gezien. Een kast met herinneringen en verwijzingen naar eerdere periodes uit je leven. Een gebruiksaanwijzing van een apparaat dat inmiddels al bij het grof vuil ligt, een vakantiekaart van je buurman van jaren terug, een oud fotoalbum, een boek of snuisterijtje waarvan je niet eens meer wist dat je het had. Beelden en mensen komen je weer voor ogen die in de vergetelheid waren geraakt. Gebeurtenissen die toen heel belangrijk leken, maar nu in een ander perspectief zijn komen te staan. Je kijkt terug op je leven, op voorbije jaren. Of zoals dat tegenwoordig ook wel genoemd wordt: een trip down memory lane.

Nieuwe invalshoek

En je merkt: je perspectief is veranderd. Je bent jaren verder. Je bent zelf misschien veranderd, hebt een ander zicht op zaken ontwikkeld. Wat ooit heel heftig was, heeft een andere kleur gekregen. Of niet. Misschien merk je ook dat het goed was zoals het was. Hoe het ook zij – wanneer je in een kast duikt met spulletjes van jaren her, kan dat zomaar leiden tot een innerlijke herschikking. Gebeurtenissen of ervaringen bekijk je vanuit een nieuwe invalshoek, met enige afstand vanwege de tijd die er overheen is gegaan. Sommige zaken dwaalden rond in de kast maar krijgen nu een plekje, andere dingen komen op een nieuwe plank te liggen, en misschien kan er ook wel een en ander in de prullenbak.

Deze eerste week van november is voor veel mensen een periode waarin zij hun dierbaren gedenken. Gedenken wil eigenlijk zeggen dat je innerlijk een kast opendoet vol herinneringen. Een kast vol van de invloed die die persoon op je heeft gehad. Vol van de vragen die hij of zij bij je heeft opgeroepen, van hoe de ander jou heeft geraakt, van de twijfels en de zorgen die je soms had, van wat hij of zij voor je heeft betekend. Gedenken wil ook zeggen dat je je moet verhouden tot de nieuwe situatie door de oude opnieuw te bekijken. Hoe zijn al die herinneringen voor jou? Wat raakt je, waar kijk je nu anders tegenaan dan toen, wat had je liever anders gezien, welke herinneringen zijn dierbaar?

Gedachtenisritueel

Echt gedenken doe je, net als het opruimen van een kast, niet zomaar eventjes. Het helpt als daar ruimte en gelegenheid voor wordt gecreëerd: in een kerkdienst, bij een lichtjesavond op de begraafplaats, of samen met eigen familie en vrienden. Een gedachtenisritueel geeft dan een kader waarbinnen de inhoud van die kast vol herinneringen gezien en gevoeld kan worden. Het helpt dat er dan ook andere mensen zijn. Als iemand even een hand op je arm legt, troostend naast je staat of je een lichtje aanreikt. Of alleen al om te weten dat je niet de enige bent. Zonder woorden deel je je verdriet, je gemis, je rouw, de leegte, de stilte die in jouw leven is ontstaan. Het helpt dat de sfeer zo is dat je kunt huilen en niemand daar vreemd van opkijkt. Het helpt dat er op dat moment niet allerlei vragen gesteld of goedbedoelde maar ontoereikende opmerkingen geplaatst worden.

Het ritueel van een gedachtenis geeft je een bijzonder kader om de deur van jouw innerlijke kast open te doen. Binnen zo’n ritueel kan de kracht van het noemen van de namen van jouw dierbaren en het ontsteken van een lichtje groot zijn. Moe, verdrietig maar toch ietsje ‘opgeruimder’ keer je weer huiswaarts.