Er wordt minder gevonden, maar even hard gezocht

Is er leven op Pluto? Kun je dansen op de maan? Is er een plaats tussen de sterren waar ik heen kan gaan? Die hartenkreet van Het Goede Doel kan sinds het verschijnen van het SCP-rapport Christenen in Nederland, kerkelijke deelname en christelijke gelovigheid uitgebreid worden met: kun je in Nederland nog geloven en kun je wonen in zoekspiritualiteit? 

Het rapport is van de bekende SCP-kwaliteit: degelijk, cijfermatig onderbouwd, met heel wat interpretatiemogelijkheden. Het vormt het tweede van drie. Vooraf ging een rapport over godsdienstige beleving van moslims in Nederland, een rapport over spiritualiteit buiten kerkelijke kaders volgt. Het middenpaneel van het drieluik gaat dus over het traditionele christelijke geloofsgoed. Dat het daarmee niet best gesteld is wisten we, wie dacht dat het tij keerde komt bedrogen uit. Nederland ontkerkelijkt verder, en als er iets voor in de plaats komt is dat heel divers. Overigens is Nederland daarmee atypisch, samen met Tsjechië en Zweden, want wereldwijd gezien is het perspectief precies omgekeerd. 

Zinzoekers genoeg

Aparte cijfers over de Remonstranten zul je in het rapport niet aantreffen, de groep is te klein geworden. Wel mocht de voormalig landelijk secretaris aanschuiven bij een gesprek tussen kerkleiders over de interpretatie van de cijfers. Zoals verwacht gebruiken de leiders de cijfers om hun eigen kerkpolitiek te legitimeren. Simonis (niet Eijk!) constateert dat het orthodoxe geluid het als enige goed doet, dus: de katholieke kerk moet minder slap worden.  Die kant willen de Remonstranten natuurlijk niet uit, maar ook zij horen bij het gevestigde christendom dat het moeilijk heeft. Laat ook ik de cijfers mijn kant uit interpreteren en constateren dat er voor de remonstranten hoop is.  Er zijn namelijk zinzoekers genoeg op zoek naar antwoorden op hun vragen. Ik citeer één veelzeggende passage uit het rapport:  

‘Maar er is meer aan de hand in levensbeschouwelijk Nederland dan de erosie van het traditionele christendom. Zoals blijkt wanneer we het traditioneel christelijke of kerkelijke erf verlaten en ons richten op religie in een bredere betekenis: als bewustzijn van een geestelijke dimensie van het bestaan, als tijdelijk resultaat van een eclectische belangstelling voor uiteenlopende wijsheidsleren en levensfilosofieën. Als vorm van coping met teleurstellingen en verdriet, eindigheid en onrecht, als zeer persoonlijke spirituele ervaring. Als een dynamische zoektocht naar innerlijk harmonie waarmee vaak een leven lang gemoeid is.’  

Individuele zoektocht

Er wordt minder dan vroeger gevonden maar even hard gezocht, al is het buiten de traditionele kaders. In de bekende, ook in het rapport aangehaalde, begrippen van de Amerikaanse socioloog Robert Wuthnow: woonspiritualiteit heeft plaatsgemaakt voor zoekspiritualiteit. Het vastomlijnde geloof in een vast kader op een duidelijk aanwijsbare vertrouwde plek is vervangen door een individuele zoektocht naar momenten die als ‘heilig’ worden ervaren. 

Hoe kunnen de 400-jarige remonstranten met hun christelijk geloof ‘light’ voor deze spirituele zoekers van betekenis zijn? Hoe kan hun inclusieve, ondogmatische traditie deze medebewoners in een geseculariseerd land een huis bieden om in te wonen, een inspirerende flexplek om samen op verhaal te komen? Die vraag stelt het rapport de Remonstranten, gelukkig wordt op veel plekken geprobeerd het antwoord vorm te geven.