Het Koninkrijk van Jezus door de ogen van een ex-gelovige

Twintig jaar geleden viel hij van zijn geloof. Toch bleven bijbel en christendom hem intrigeren. Hoe heeft het christelijke geloof zich in de eerste eeuwen als een vloedgolf kunnen verspreiden? De Franse romanschrijver Emmanuel Carrère – weer zo’n bij ons onbekende fransoos – vond in afkering en fascinatie de grondstoffen voor zijn recent verschenen boek Het Koninkrijk.

Die eerste christenen, daar wil ik meer van weten

Een wonderlijk boek qua vorm. Het begint als een ego-document, als autobiografisch verhaal over een crisisperiode in zijn leven waarin hij drie jaar lang het katholieke geloof omarmde. Maar dan ook fanatiek en volledig: ieder dag naar de mis, alle geboden in acht nemen en dagelijks de evangeliën becommentariëren. Met enige gêne doet de auteur vijfentwintig jaar later verslag van wat hij in zijn aantekenschriftjes voor stelligheden en kwezelarijen opschreef.

Na 142 bladzijden begint Carrère opeens aan een hervertelling van het verhaal van Paulus en Lucas. Het is een soort documentaire over de eerste christenen. En hij lardeert die vertelling met herinneringen uit zijn leven en met essayistische gedachten over boeken en films die hij heeft gelezen en gezien. Lopen er lezers warm voor die eerste christenen, vraag je je af? Ja zeker, het boek is een verkoophit in Frankrijk.

Egotrip wordt pageturner

Een fascinerend boek qua stijl en inhoud. Daarin zit ‘m de aantrekkingskracht, naar mijn idee. Carrère is een vakman die een stilistisch aantrekkelijk en vlot verteld boek afleverde. Inhoudelijk is het boek bovendien uitermate boeiend. Zijn persoonlijke verhaal over crisis, overgave aan het geloof en afwending is mooi om te lezen, maar soms wat veel egotripperij. En het is wel een beetje een bekend stramien.

Zijn verhaal over de eerste christenen vond ik, tegen mijn verwachting in, juist onweerstaanbaar. Dat komt omdat hij de reizen van Paulus en Lucas niet sec vertelt, maar ook becommentarieert, interpreteert, in twijfel trekt en vooral in de context van die tijd plaatst. Hij maakt aanschouwelijk hoezeer het verhaal van Jezus Christus een totale breuk betekende met de Romeinse, Griekse en Joodse cultuur en religie van de eerste eeuwen van onze jaartelling.

Krankzinnig, die verrijzenis

Een voorbeeld: Paulus spreekt in de brieven aan de Thessalonicenzen over de verrijzenis van Christus. ‘Een krankzinnig en godslasterlijk idee’, zegt Carrère. ‘Grieken en Romeinen geloofden alleen in de onsterfelijkheid van de goden, niet van de mens. Die mens kwam in een onderwereld terecht, waar niemand nog aandacht aan hem schonk’. De Joden hadden ook hun dodenrijk, de sheol, waarvan ze geen nadere omschrijving gaven omdat ze er niet graag over nadachten.

En later maakten zij zich een ‘voorstelling van een hiernamaals waar iedereen beloond zou worden naar verdiensten, een hemels Jeruzalem, en dus een verrijzenis van de doden. De gedachte dat één dode een uitzondering zou vormen op de natuurwetten was voor hen een choquerende hypothese’. Die contextuele analyse is niets nieuws voor theologen misschien, voor modale gelovigen bevat het boek veel eye openers. Smullen dus!

Emmanuel Carrère: Het Koninkrijk. De Bezige Bij, 469 pagina’s. Prijs 24,90. ISBN 9789085426530