Ieder mens hoopt op erkenning vanwege zijn kwaliteiten

Vorige week is het nieuwe boek Guerre van de in 1961 overleden Franse schrijver Louis-Ferdinand Céline uitgekomen. Dat is maar liefst 61 jaar na zijn dood in 1961. De reden dat dit zo lang heeft geduurd, schuilt in het volgende verhaal.

Céline sprak zich al vóór de Tweede Wereldoorlog uit als antisemiet. En in de oorlog steunde hij vanuit Parijs, waar hij woonde, openlijk het naziregime van Adolf Hitler. Dit leidde ertoe dat Céline na de oorlog naar het buitenland is verbannen. In de jaren ’50 mocht hij terugkeren naar Parijs waar zijn huis intussen was geconfisqueerd en verkocht.

Degenen die het huis van Céline in bezit kreeg, vond er een kist met daarin een aantal al dan niet voltooide manuscripten. Omdat hij niet wilde dat of Céline of, na diens dood, zijn weduwe (die overigens tot haar laatste snik het nazi-gedachtengoed is blijven verdedigen) aan de publicatie ervan zouden verdienen, is gewacht tot beiden dood waren. Dat heeft lang geduurd want pas in 2018 overleed deze weduwe, Lucette Destouches, op 107 jarige leeftijd.

Vorm of vent

Guerre is in Frankrijk nu al een bestseller. Maar het gesprek over de schrijver ervan is weer in alle hevigheid opgelaaid. De vraag die overal doorklinkt, is of wij het werk van Céline zo hoog mogen aanslaan terwijl hij er evident abjecte ideeën op na hield.

Deze vraag fascineert mij. Niet eens zozeer vanwege Céline maar omdat ik er een uitvergroting in herken van iets dat eigenlijk in ieders leven speelt. Ieder mens hoopt op erkenning vanwege zijn gewaardeerde kwaliteiten. En hij hoopt dat zijn donkere kanten, als ze geopenbaard zouden worden, die waardering niet teniet zullen doen.

Duistere kanten bespreken

De buitenwereld betrapt iemand maar al te graag op duistere kanten. Misschien is dat minder vreemd dan we op het eerste gezicht wellicht denken. De neiging andermans problemen uit te vergroten kan goed begrepen worden als een omweg die iets duidelijk moet maken over de betrokken spreker zelf. Zoals de waard is, vertrouwt hij zijn gasten: ‘Kijk, bij Jantje of Pietje deugt er van allerlei niet maar als je mij beter zou kennen, zou je weten dat bij mij datzelfde speelt.’ En of je, als dat eens aan het licht mocht komen, ook daar dan alsjeblieft begrip voor wilt opbrengen.

Céline kon niet om zijn donkere kant heen. Hij is ervoor, en terecht lijkt me, ter verantwoording geroepen. Nu is Céline al jaren dood maar we kunnen zeggen dat de verwijtende toon die de kritiek nu kenmerkt over het algemeen een open gesprek over de dieper liggende achtergronden van opvattingen als de zijne in de weg staat. En juist met een dergelijk gesprek is veel winst te behalen. Het kan, om maar iets te noemen, oude pijn aan het licht brengen en helpen om de kramp waarin iemand leeft te verlichten.

Van jezelf leren houden

Waar het uiteindelijk om gaat, is dat een mens van zichzelf leert houden. Dat zouden we elkaar moeten gunnen, ook wanneer iemand onbegrijpelijke ideeën koestert of worstelt met minder aantrekkelijke of lastige aspecten van zijn of haar persoonlijkheid. Een intellectuele discussie over de vruchten van zijn of haar talenten is daarbij alles behalve behulpzaam.

PS Op YouTube is een prachtige film te zien van Gerard Reve over Céline