Levenshuiswerk

‘Rouw is een gezonde ziekte’, zei iemand ooit tegen me. In principe is het geen medisch ‘probleem’ dat ‘opgelost’ moet worden. Het is eerder een vorm van ‘huiswerk’ dat bij het leven hoort: niet leuk, maar het moet wel, en je wordt er wellicht ook nog wat wijzer van. Ieder mens krijgt er vroeger of later in het leven mee te maken. Bij leven hoort sterven. Bij sterven hoort afscheid en rouw. Het is niet anders.
Iedere mens rouwt zoals hij of zij gebakken is. Het heeft te maken met je persoonlijkheid, de cultuur waarin je leeft en met degene van wie je afscheid moet nemen. Rouw is een beweging van de ziel die moet herstellen van het gat dat in haar weefsel gescheurd is. Je hebt werk te verzetten. Hoe kun je je ziel of je wezen helpen om te herstellen, om je plek weer in het leven in te kunnen nemen?

De prijs van de liefde

Met het woordje ‘rouw’ verwijs je in vier kleine letters naar een groot samenstelsel van verdriet, ontroering, weemoed, gemis, herinneringen, ervaringen van woede, vervreemding en opluchting. En het verwijst naar wat er nog meer door je heen kan woelen zonder dat je er woorden voor hebt. Rouw overkomt je als je iemand verliest. Rouw overkomt je als je een huisdier verliest. Rouw is er ook als je je los moet maken uit iets waar je je heel sterk mee verbonden had: een relatie, een baan, een project. Wijlen Koningin Elisabeth sprak rake woorden toen ze zei: ‘Grief is the price we pay for love’. Rouw is de prijs die we betalen voor liefde.
Het gaat hier niet om een economische berekening in de zin van: het kost wat, maar dan heb je ook wat. Het gaat om het benoemen van de onafwendbare keerzijde van het menselijk vermogen om lief te hebben. In liefde verbind je je en als die verbinding verbroken wordt ontstaat er een leegte, een wond. Of hoe zeg je dat? Dit zijn zaken van de ziel, dus hoe kun je daar nou goede woorden voor vinden?

Troost

De woorden ‘Grief is the price we pay for love’ hebben naar mijn idee een soort troost in zich: het verdriet wat ik voel omdat ik jou verloren heb is geen ‘noodzakelijk ongemak’ wat ik nu maar moet uitzitten tot het over is; nee, alles wat ik nu aan het doorvoelen ben is de weerslag van hoeveel ik van je heb gehouden. Dat geeft troost, in mijn gemis ben ik nog steeds met onze liefde verbonden. ‘Sterk als de dood is de liefde’, werd er gezongen in het Hooglied. De twee grote krachten die ons leven omspelen staan messcherp samengevoegd in een klein vers. Zodanig dat ze elkaar in balans houden. Jouw intense gemis van de ander is in de kern de weerspiegeling van de liefde die jullie deelden.

Ik ben me er natuurlijk van bewust dat ‘rouw’ nog veel meer gezichten heeft, in een kort artikel als dit kan niet alles besproken worden. Voor iedere mens is diens rouwbeleving iets unieks.