Het wonder van geloven

Maken we genoeg ruimte voor het wonder van geloven?’

Vrijzinnigen geloven met hun hoofd. Zo heb ik dat tenminste altijd gehoord. Wij zijn van de ratio, van de doordenking en bestudering van (Bijbel)teksten, filosofie, kunst. Toen ik daar wat over nadacht, kwam ik tot de conclusie dat eigenlijk alle protestantse stromingen van het verstand zijn. Het Woord staat centraal, cursussen en studies worden gegeven en zelfs het gebed heeft iets intellectueels. Hoe je dan meer gevoel in protestantse harten krijgt? In ieder geval niet door wonderverhalen te vertellen, kunstmatig muziek onder het einde van een emotionele preek te plakken of psychologisch een verhaal zo insteken dat je wel moét huilen.

Zo. Het gevoel is weggepoetst en we kunnen weer verder met ons verstand. De afgelopen jaren, sinds ik van evangelisch gelovig naar vrijzinnig gelovig ben “bekeerd”, bleef en werd de ratio ook mijn veilige haven. Weinig openheid voor mensen met unieke ervaringen, wonderverhalen of tranen was het resultaat. En zo kun je slaapwandelend door het leven. Maar doet deze eenzijdige visie op leven en geloven recht aan de werkelijkheid?

Verstand uitschakelen?

Begin juni was ik met collega-predikanten op conventsreis in een klooster bij Brugge. We deden een beleveniswandeling, met vijf stations met vragen. De laatste vraag zie je op deze pagina afgebeeld. Bijzondere ervaringen werden gedeeld, soms met tranen. Ik merkte dat ik zelf ook bijzondere ervaringen had, die ik bij mijn zogenoemde bekering had weggerationaliseerd. Stom eigenlijk. Als er bij vrijzinnigen iets belangrijk is, dan is dat wel dat ieder zijn of haar eigen persoonlijke geloof mag hebben en dat daarin bijna niets vreemd is. Ook ervaring niet.

Ik moest terugdenken aan een boek dat ik las tijdens mijn afstuderen. ‘Een beetje geloven’, geschreven door meerdere auteurs. Collega Hetty Zock pleit in dit boek voor het centraalstellen van het hart in het geloofsleven. Zij schrijft: “Waar word je door geraakt? Met welke ervaringen en gebeurtenissen in de wereld verbind je die? (…) Als je dit soort vragen stelt, kan God voor je gaan leven. (…) Het is een God die oprijst uit je eigen ervaringen met de onuitputtelijke werkelijkheid waarvan men zich alleen brokstukken eigen kan maken. (…) Dat wil niet zeggen dat we ons verstand moeten uitschakelen. Maar pas nadat we geraakt zijn, wordt een intellectuele, systematisch theologische verantwoording van wat we geloven van belang.”

Geen compromis

Vrijzinnigen geloven met nuance, en dat luistert vaak heel precies. Dat komt al tot uiting in liederen die gezongen worden of teksten die in de kerkdienst worden gebruikt. Bij de een raakt het woord zonde diepe wonden van vroeger, bij de ander resulteren de woorden ‘Heer’ en ‘Gij’ in een allergische reactie en weer een ander vindt het Onze Vader niet meer van deze tijd. Deze nuance wordt ook zichtbaar in emoties, gevoel en ervaring, die er bij vrijzinnigen blijkbaar wel degelijk zijn, zowel negatief als positief.

Dit betekent dat de meeste vrijzinnigen geen stem van God horen, maar wel open staan voor een innerlijke stem die we kunnen leren verstaan. De meesten van ons zien toevalligheden in het leven niet als de lange arm van de Allerhoogste, maar wel als knipoog van boven. Een lichtstraal door een raam in de kerk op je gezicht terwijl de organist net de juiste noten speelt, is niet meteen het werk van God, maar wel degelijk een wonderlijk samenspel van talent, natuurkrachten en de lichamelijke reactie die dat bij je teweegbrengt. Kortom: geen kunstmatigheid in het gevoel, maar wel een openheid voor (soms wonder)verhalen, bijzondere muziek en psychologie. Om dat vervolgens met ons verstand woorden te geven, te proberen te begrijpen en hopelijk: met elkaar te delen.