Voor welke eenheid bidden wij?

Van zondag 21 tot en met zondag 28 januari 2018 vindt de Week van Gebed voor de Eenheid van de Christenen plaats. Maar voor welke eenheid bidden we eigenlijk, vraagt Peter Nissen zich af.

Oecumene met een rooms tintje

De Week van Gebed voor de Eenheid is een internationaal oecumenisch gebeuren met een geschiedenis van meer dan een eeuw. Zij vond voor het eerst plaats in 1908 in de kapel van een anglicaanse kloostergemeenschap van franciscaanse zusters en broeders in de buurt van New York. De stichters van die kloostergemeenschap, Paul James Wattson en Lurana White, zijn ook de initiatiefnemers van de gebedsweek. Hun oecumenisch streven was heel eenvoudig: de anglicaanse kerk zou weer moeten terugkeren in de schoot van de kerk van Rome. Dat deden de stichters een jaar later dan ook.

Dat vond Rome natuurlijk wel plezierig, want zo hoorde oecumene volgens de rooms-katholieke kerk te zijn: alle schaapjes weer braaf terug in de schaapstal van Rome. Paus Pius X gaf dan ook zijn zegen aan de Week van Gebed voor de Eenheid en zijn opvolger, paus Benedictus XV, breidde de viering ervan in 1916 uit over de gehele katholieke wereldkerk. Vanaf 1920 pleitte ook de Commissie voor Geloof en Kerkorde (Faith and Order), een van de voorlopers van de Wereldraad van Kerken, voor een jaarlijkse week van gebed voor de eenheid van de christenen. Maar het duurde nog tot 1993 eer beide initiatieven bij elkaar kwamen. De Week van Gebed is dus eigenlijk pas een kwart eeuw een echt oecumenisch initiatief.

Eigentijdse invulling

Elk jaar worden het thema en de teksten voorbereid door een team uit een ander deel van de wereld. Zij worden daartoe uitgenodigd door de Pauselijke Raad voor de Bevordering van de Eenheid van de Christenen en de Commissie voor Geloof en Kerkorde van de Wereldraad. Dit jaar kwam de voorbereidingsgroep uit het Caribisch gebied. In Nederland wordt de week ondersteund door de Raad van Kerken in Nederland, waar ook de Remonstranten lid van zijn, en MissieNederland, de opvolger van de Evangelische Alliantie, een organisatie van kerken en gemeenten met een evangelische en Pinkstersignatuur. Soms wijken de data van de Nederlandse viering iets af van die in de rest van de wereld: in de meeste landen vindt de bidweek dit jaar bijvoorbeeld plaats van 18 tot en met 25 januari. In Nederland is er voor gekozen de week van zondag tot zondag te laten lopen.

De thema’s die elk jaar worden aangereikt, bieden genoeg ruimte voor een eigentijdse en creatieve invulling. Dit jaar is het thema ‘Recht door zee’ en is het lied van Mozes en Mirjam uit Exodus 15 de centrale tekst. Op plaatselijk vlak gebeuren er in die week mooie dingen. Zo heeft mijn eigen remonstrantse gemeente in Oosterbeek al jaren op een zondag in de bidweek een gezamenlijke oecumenische viering met de PKN-gemeente en de katholieke parochie, waarbij de deelnemende kerken om beurten gastvrouw zijn. De andere kerken in Oosterbeek zijn op die zondag dan gesloten.

Lang leve de veelkleurigheid

De week heet die ‘van gebed voor de eenheid van de christenen’. In evangelische kring lijkt men het laatste stukje liever te vermijden. Op de website van MissieNederland heet zij kortweg ‘Week van Gebed’ en wordt zij voorgesteld als een week ‘waarin christenen samen bidden’.

Ik moet zeggen dat ik daar wel sympathie voor heb. Want waarvoor bidden wij eigenlijk als wij bidden ‘voor de eenheid van de christenen’? In de traditie van de bidweek is dat toch vooral bidden voor een institutionele eenheid van de christenen: alle christenen samen in één herenigd kerkgenootschap. En voor de initiatiefnemers uit 1908 betekende dat terugkeer in de moederschoot van Rome.

Vrijzinnige christenen hebben niet zoveel op met die institutionele kant van de kerk. Voor ons is de kerk toch eerder ‘zomaar een dak boven wat hoofden’. En terugkeer in de schoot van de rooms-katholieke kerk, onder de veilige hoede van paus en bisschoppen: dat zullen de meeste vrijzinnigen ook niet direct als het ideaal van de oecumene zien.

Uniformiteit is de dood in de pot

Voor mij is oecumene vooral: elkaar in onze diversiteit erkennen als zusters en broeders. Maar laten we die diversiteit vooral in stand houden. Oecumene als streven naar uniformiteit is de dood in de pot. Laten we vooral leren van onze verscheidenheid. Laat de andersheid in geloofsbeleving en geloofsverwoording van christenen uit andere tradities een uitdaging en een verrijking voor ons zijn. Zolang we elkaar maar niet verketteren en buiten sluiten.

Laat duizend bloemen bloeien. Ook in de oecumene. Dan kunnen we gerust samen bidden, zonder dat we elkaar in het keurslijf van een institutionele eenheid hoeven te persen.