Zoon: een laatste brief zonder antwoord

Lieve Christiane,

Ik weet dat ik op deze brief geen fysiek antwoord meer krijg. Je bent niet meer bij ons, je bent over naar een andere dimensie, de volgende fase, zoals je het zelf zegt. Het is allemaal zo snel gegaan. Dat de cruise naar Alaska in augustus niet meer zou lukken was al snel duidelijk en ook de cruise naar de Noorse fjorden bleek onhaalbaar. Het werden een paar dagen Noordwijk, uitkijkend over de zee, met het raam continu geopend om de golven op het strand te kunnen horen. Het lijkt een eeuwigheid geleden, in werkelijkheid waren het nog geen twee weken.

Wat kan ik meer doen dan je vanuit het diepst van mijn hart bedanken. Bedanken voor alles, eigenlijk. Voor het leven dat je mij en mijn broer hebt gegeven, voor de jeugd die we hebben gehad. Een mooie, onbezorgde, in tegenstelling tot de jouwe. Voor de ruimte die je hebt gegeven toen ik mijn vleugels wilde uitslaan, het accepteren van wie ik ben en de relaties die ik aanging en weer achter mij liet. Voor de tijd die we samen doorbrachten op allerlei plekken in de wereld. Je nam ons samen met je eerste man, onze vader, mee door heel Europa. Later gingen we samen, jij en ik, naar verdere oorden. Na het overlijden van vader gingen we naar Syrië en bezocht ik jou en je tweede man Joris elk jaar voor een week in Berlijn, waar jullie samen preekten in de Französische Kirche. Nog veel later bezocht je mij in Cambodja en Suriname. Op een brommertje door de Aziatische jungle en in een korjaal door de Amazone. Daarna volgden Zuid Afrika en Italië. We hebben het allemaal gedaan. We hebben diepe gesprekken gehad en onbedaarlijk gelachen. En we hebben lekker gegeten en goed gedronken.

Voor al die mensen ben je er geweest
Bedanken wil ik je ook voor alles wat je in je leven voor anderen hebt gedaan. Namens al die anderen, mensen die met zichzelf of de situatie waarin zij zich bevonden geen kant op konden. Mensen die hun geluk wilden vieren, keuzes moesten maken, hun leed moesten dragen, of hun verdriet moesten verwerken. Voor al die mensen ben je er geweest. Dat heb je persoonlijk gedaan, maar ook in je preken, boeken en uitzendingen op radio en televisie. Daarmee heb je levens verrijkt. Van anderen, maar ook van mij. Hoewel je als katholiek begonnen bent, ben je in hart en nieren een remonstrant. Vrijheid en verdraagzaamheid zijn je grootste goed. In de preken die we in de laatste weken besproken hebben, waren dat ook steeds de kernwaarden die je ons onder ogen bracht. Dat en het gebod om de ander lief te hebben als jezelf. We hebben samen gebeden, op je bed, het Onze Vader, een Wees Gegroetje en het Sjema Israel.

Ik had je zo graag willen laten gaan zoals je het wilde, maar je werd ingehaald door de tijd. Ik houd mijzelf voor dat sterven een proces is, net als geboren worden. Je voelt je gedragen door God en had het over klaverjassen met je drie mannen: je eigen vader, onze vader, en je tweede man. Ik weet eigenlijk niet eens of je wel kunt klaverjassen, maar gezellig wordt het daar zeker. En voor de zekerheid moet ik toch maar eens een cursus volgen.

Beam me up, Scotty
Onze briefwisseling zou niet compleet zijn zonder een boodschap voor iedereen die onze brieven heeft willen meelezen. Je was enorm onder de indruk van de zorg die je de afgelopen maanden hebt gekregen. In het ziekenhuis, door de huisarts, het personeel en de verpleging in Huize Het Oosten en de ambulante zorg van de laatste dag. De liefde en de aandacht die ze voor jou en ons hadden was enorm. In veel van de landen waar ik heb gewerkt is dat wel anders. In Cambodja en Afghanistan moet je het maar uitzoeken als je met onvoldoende geld of behorend tot de verkeerde bevolkingsgroep op de drempel van het ziekenhuis verschijnt. Hier komt de dokter drie keer op een dag langs om even te vragen hoe het gaat en belt de oncoloog elke week even op. Geen reden tot geklaag, vond je zo. Al die lieve en kundige mensen moest ik van jou hartelijk bedanken en dat doe ik namens jou bij dezen: Dank jullie wel, voor de goede en aandachtige zorg voor mijn moeder. Dankzij elk van jullie heeft zij de laatste maanden zo vreedzaam mogen beleven.

Daarmee ben ik aan het einde van deze laatste brief. Je grapte nog ‘Beam me up, Scotty’. En dat is nu gebeurd.

Ik houd van je, je zoon,

Jan