Remonstranten hebben toekomst, als ze daarop tenminste willen voorsorteren.

Silvio Roduner is theoloog en organisatieadviseur. Hij en Jan Berkvens zijn nu een half jaar in functie als landelijk projectleiders innovatie. Michel Peters sprak met Silvio over de bevindingen in hun ‘wittebroodsmaanden’ en over de prioriteiten naar de toekomst. ‘Er is ín het land zeker enthousiasme voor vernieuwing. Als er een drive is in de gemeente, dan ondersteunen we die. Kom maar op!’

Kwetsbaar kerkleven

‘We zijn begonnen met het bezoeken van gemeentes en regionale clusters van gemeenten, anders zouden we geen recht van spreken hebben natuurlijk. Op verschillende plekken troffen we enthousiasme aan en de behoefte werk te maken van de toekomst. Maar in kleine gemeenten is dat broos en kwetsbaar. Dat bevestigde het beeld dat al wel bekend was: het aantal leden vrienden neemt af, het vrijwilligerskader wordt minder, we naderen een kritische grens rond de belasting van professionals zoals predikanten en bestuurders, we hebben mooie gebouwen en in sommige gemeenten verborgen potten met geld. Hoe zit het eigenlijk met onze intergemeentelijke solidariteit? Zou bijvoorbeeld de Remonstrantse Gemeente X, die een groot legaat heeft ontvangen, een deel van dat geld niet ter beschikking moeten stellen aan een armere gemeente Y, waar hoopvolle nieuwe initiatieven worden ontwikkeld? Ik zou dat passend vinden.’

Vragen en verlangens van mensen

‘De beleidsvisie 2020-2030 formuleerde beleid om de dreigende teloorgang te keren, maar het gevaar dreigt dat de voornemens onder in een la verdwijnen. Dat zou rampzalig zijn want ons kleine kerkje gaat qua ledental snel achteruit. We hebben niet de luxe om breed te discussiëren en verder niets te doen. Om nieuwe mensen voor ons te interesseren is het belangrijk om ‘van buiten naar binnen te denken’, je kunt ook zeggen: om vraaggestuurd te werken. Dus om te beginnen bij de vragen en de verlangens van mensen in de samenleving –  wat is de zin van mijn bestaan? welke rol speelt religie daar in? wat geeft ons moed en hoop in deze barre tijden – en daar dan de voorbeelden uit onze christelijke en humanistische traditie aan te verbinden. Vernieuwen kun je als je je ook verbonden voelt met de oudere mensen in onze gemeenschap en met de tradities die zij koesteren. En ook de brede vrijzinnigheid moeten we meenemen in het gesprek over de toekomst, want op termijn is een brede samenwerking even uitdagend als onontkoombaar.’

Wakker worden

‘De professionals in onze organisatie moeten wakker worden en in deze vernieuwingsslag – zoals in de beleidsvisie 2030 is afgesproken – een dragende rol spelen. Wat de organisatie verwacht is dat zij meer doen dan de huidige situatie voortzetten. We mogen van hen vragen dat zij ook bijdragen aan de continuïteit, aan het creëren van de kerk van de toekomst. Iedere organisatie vraagt dat van haar werknemers. Als je er anders naar kijkt, kun je ook zeggen: predikanten willen wel, maar weten niet goed hoe, want ze zijn overbelast en ervaren niet de ruimte. Bovendien zijn zij als solist opgeleid en werkzaam geweest in onze kerk, terwijl hun rol naar de toekomst ook meer die van community builder moet zijn. In de beleidsvisie staat dat de predikant van de toekomst V.I.P. moet zijn: verhalenverbinder, inspirator en pastoraal werker. Wij ondersteunen de predikanten in het convent om die vaardigheden te ontwikkelen en concreet te maken.’

Volume doet ertoe

‘De druk om te overleven geeft in sommige kleinere gemeenten ook een heel positieve energie en opent de gemoederen om nieuwe paden te verkennen.

In de opbouw van een bloeiende gemeenschap doet omvang ertoe, hebben we gemerkt. Gemeente Utrecht is daarvan een goed voorbeeld. De kern van het succes daar is de zorg voor de hoge kwaliteit. Dat trekt mensen aan. Het team werkt goed samen en dat straalt af op de gemeente. Er is programmatische samenhang en uitwisseling. De gemeente is open naar nieuwkomers, de leden gaan in mildheid met elkaar om. En er is een goed bestuur dat de ‘satellieten’ op een herkenbare wijze bedient.’

Hoe verder?

‘Wij zien een aantal routes voor de toekomst:

1. We moeten veel meer in clusters van gemeenten gaan werken. Op het moment zijn in diverse regio’s al gesprekken rond samenwerking bezig. Je kunt op die manier de beperkte bestuurskracht beter benutten en predikanten in een pool laten functioneren, waardoor de taken verdeeld worden en iedereen kan doen waar hij of zij het beste in is. En ook voor de hele regio een gezamenlijk programma samenstellen.
2. Opbouw van een 35+ groep samen met de Doopsgezinden. Na Jongerengemeente Arminius is de overstap naar de gemeente vaak te groot, maar die jonge mensen willen we toch niet verliezen?
3. Experimenten starten rond een nieuw verdienmodel in de kerk. Wat er ook gebeurt: onze kerkgebouwen zijn er nog. Hoe kunnen we die zo inzetten dat ze inkomsten genereren (koffiebar? verhuur ruimtes?) en tegelijkertijd een maatschappelijke en religieuze of spirituele rol kunnen spelen in de omgeving waar ze staan? Dat doet geen afbreuk aan het kerk zijn, dat geeft breder vorm aan wie wij willen zijn en hoe we in de samenleving van betekenis willen zijn. Samenwerking met andere organisaties is daarvoor noodzakelijk.
4. De Remonstranten als ‘Vereniging van Gemeentes’ beter zichtbaar maken naar buiten toe. Ons verhaal vertellen aan onbekende mensen. Duidelijk maken dat wij hun vragen oppakken.
5. Adviseren over de bestedingen van het Fonds 2030 en gemeenten daarbij ondersteunen. Laten we geld vooral inzetten voor spraakmakende initiatieven. We reiken alternatieven en mogelijke aanpakken aan.

Innovatie is een complex proces, helaas is er niet één recept dat voor alle gemeenten geschikt is. Wij hebben niet de wijsheid in pacht, maar proberen te assisteren en coachen waar mogelijk.’

Michel Peters