Op de SGP kun je niet stemmen als verbinding centraal staat

Laat je je in jouw politieke overwegingen leiden door jouw levensbeschouwelijke overtuiging? Wat betekent dat dan concreet voor jouw politieke engagement?

Verbinding – dat is voor mij het grondwoord vanuit mijn geloof. In de Joods-christelijke traditie staat het woord verbond centraal, toch? Verbinding – dat betekent solidariteit (ook al moet je daarbij zelf wat inleveren). Dat betekent je “antennes” open hebben staan voor situaties waar veiligheid, gezondheid, armoede in het geding zijn. Goed luisteren dus en dat betekent voor mij vooral: veel kranten lezen (ook de opiniepagina’s); het nieuws volgen, discussieprogramma’s. Ja en ook zo nu en dan zelf eens een ingezonden brief insturen. Meedoen aan het publieke debat.

Ik ben van nature een lui mens. Maar ik ben ook – steeds opnieuw – “op zoek naar God”, naar een ijkpunt buiten de eigen, kleine wereld van mijn bestaan. Al in 1968 koos ik voor het lidmaatschap van de PvdA. Vanuit mijn levensbeschouwing kies ik meer voor het “sociale” als politiek uitgangspunt, dan voor het “individuele” (= het liberale). Als het goed is ligt in het “sociale” het “individuele” besloten. Omgekeerd is dat niet zo vanzelfsprekend. Maar het “sociale” moet geen ideologie worden. Dat was de fout van het communisme. Wat sociaal is moet in een voortdurend debat steeds opnieuw worden geijkt. Zodat – in mijn optiek – “zoiets als God” daarin kan oplichten.

Wat is het wezenlijke onderwerp van de komende verkiezingen? Waar draait het om deze keer?

Meer dan ooit gaat het om de integriteit van het politieke leiderschap. We hebben politici nodig die opkomen voor het belang van het “publieke domein”. Wij hebben een prachtige Grondwet. Een grote meerderheid weet zich “gelukkig”. Generaties voor ons hebben gestreden voor een balans tussen de drie basis-machten in de samenleving: wetgeving, controle op uitvoering, onafhankelijke rechtspraak. Politiek leiderschap wordt vooral “aangestuurd” vanuit de Tweede Kamer.

Het gaat natuurlijk ook om het vluchtelingendebat en over integratie. Daar moeten we niet romantisch over doen. We kunnen in Europa niet iedereen opnemen die op de vlucht is of een beter leven zoekt. Onderscheid maken: dus beoordelen, dus procedures… het is onvermijdelijk. Dus ook ellende en frustratie. De humaniteit, volgens de maatstaven van onze samenleving, is in deze wereld vol honger en geweld ver weg. Daar is geen “pasklaar” antwoord op. Geen “open grenzen”, geen “gesloten grenzen”. Een ruimhartig beleid is nodig met soepele procedures; en de prijs daarvan moet eerlijk worden verdeeld.

Hoe duid je de onvrede in de samenleving, waar ligt de kern ervan? Hoe moet de politiek daarop reageren?

Er wordt voortdurend een valse tegenstelling gemaakt tussen “het volk” en “de elite”. Dat is de smeerolie van het populisme. Ook Trump is er een meester in. De “elite” zou het publieke domein voor eigen gewin beheersen. En “het volk” is slachtoffer. Kom op zeg!! De – overleden – remonstrant, Prof Van Holk (ook bekend van zijn verzetsrol in WO-II) scheef een mooi boekje “Elites, wat is er tegen?!” Let op: iedereen die zegt de elites te bestrijden hoort straks zelf ook tot een elite. En bij voorkeur tot de enige elite die hij/zij vertrouwt: zichzelf. “Het volk” dat is “Allen die zich in Nederland bevinden” (artikel 1 Grondwet). Maar een politicus die spreekt over “het volk” bedoelt uitsluitend dát deel van de samenleving dat in het eigen straatje past. Ach, hadden wij op school alle kinderen maar geleerd om onmiddellijk argwaan te hebben tegenover een ieder die het eigen standpunt onderbouwt met “het volk”.

Want let op: waar “het volk” als alibi wordt gebruikt voor het eigen gelijk worden altijd mensen uitgesloten. “Het volk”: dat zijn toch zeker niet – de Marokkanen, de Joden, de Moslims, de werklozen, en zeker niet de graaiende bankdirecteuren (die we in het geniep eigenlijk zélf wel hadden willen zijn). Een samenleving kan niet zonder “elites” – een groep mensen die zich op een onderdeel in het publieke domein onderscheidt. Die elites moeten wél toegankelijk en transparant zijn. En er moet binnen de elite een sterk zelfreinigend vermogen zijn. Dat ontbreekt helaas teveel. En dat heeft, onder de burgers, het besef van vertrouwen en integriteit sterk aangetast.

Zijn er partijen waar iemand met een christelijke achtergrond niet op kan stemmen?

Tja, volgt dat niet uit het voorgaande? Ik wil geen zedenmeester zijn. Maar het lijkt me lastig om vanuit het grondwoord van “verbinding” te stemmen op een partij die mensen of groepen van mensen uitsluit. Helaas zou je daarom ook eigenlijk niet op de SGP (een bij uitstek “christelijke” partij) kunnen stemmen, gelet op de positie vanuit de SGP over vrouwen en opvattingen over homoseksualiteit. Ik zou zelf zeker geen keuze maken voor een “one-issue-partij”, zoals 50+ of de Partij voor de Dieren. Het vertrekpunt is mij niet “verbindend” genoeg.

Ik heb nooit overwogen om CDA te stemmen. Het woord “christelijk” leent zich niet één-op-één voor een politiek standpunt. Christus was geen politicus, wel een bevlogen mens. Politici moeten meer zijn dan bevlogen mensen. Politiek bedrijven is een vak. Daarbij is inspiratie onontbeerlijk. Maar het is ook onmiddellijk een al-te-menselijk bedrijf. Daar moet je niet snel het stempel “christelijk” op willen plakken.

Interview met Jan-Willen Nieuwenhuijsen